Voer voor negationisten?

Op pagina 85 van het boek ‘Een van de laatsten’ van Chil Rajchman lezen we: ‘In de laatste dagen van juni zijn de elf massagraven, waarin miljoenen mensen hebben gelegen, helemaal geruimd. De grond is geëgaliseerd en ingezaaid met lupine.’ Iets verder op pagina 113 schrijft Rajchman: ‘Ja, ik ben in leven gebleven en bevind me onder vrije mensen. Maar waartoe? Dat vraag ik me vaak af. Om de wereld te vertellen over de miljoenen omgebrachte, onschuldige slachtoffers, om te getuigen van het onschuldige bloed dat is vergoten door de moordenaars. Ja, ik ben in leven gebleven om te getuigen van dat grote slachthuis: Treblinka.’ Rajchman heeft het inderdaad over het vernietigingskamp Treblinka in het noordoosten van Polen. In werkelijkheid werden in Treblinka geen ‘miljoenen’ mensen vermoord, maar ‘slechts’ 900.000.

'Een van de laatsten – Het unieke ooggetuigeverslag van een overlevende van Treblinka', Chil Rajchman, Meulenhoff, 2010, ISBN: 978 90 290 8507 6.

volledig artikel verscheen op http://www.apache.be/2010/08/voer-voor-negationisten/

Volledige tekst:

IN HET BOEK EEN VAN DE LAATSTEN GETUIGT CHIL RAJCHMAN, EEN OVERLEVENDE VAN DE HOLOCAUST, OVER DE VERSCHRIKKINGEN VAN HET VERNIETIGINGSKAMP TREBLINKA. JAMMER GENOEG KLOPPEN DE CIJFERS VAAK NIET EN RIJST DE VRAAG HOE DICHT HET BOEK BIJ DE OORSPRONKELIJKE TEKST STAAT.

Door Peter Wullen

Het boek van Chil Rajchman.

“Op een keer werd een oven verplaatst naar een massagraf van ongeveer een kwart miljoen mensen. Zoals gewoonlijk werd het rooster volgeladen met het juiste aantal mensen en ’s avonds werd het vuur aangestoken. Er stond echter een straffe wind, en het vuur brandde zo hevig dat het oversloeg naar het massagraf en daar om zich heen greep. Het bloed van ongeveer een kwart miljoen mensen vatte vlam en bleef zo een etmaal branden.” (pag. 77) Die vreemde anekdote diepten we op uit Chil Rajchmans controversiële getuigenis Een van de laatsten over zijn verblijf in het nazivernietigingskamp Treblinka II in 1943. Bloed bestaat voor 90 procent uit water en het is wetenschappelijk bewezen dat het plasmagoedje helemaal niet ontvlambaar is. Wat lezen we dan eigenlijk? Pure nonsens? Hoe is het eigenlijk zover kunnen komen?

Schaduw van de dood

Chil Rajchman werd in 1914 geboren in het Poolse Lódz. Tot oktober 1942 slaagde hij er met zijn jongste zus in om uit de handen van zijn nazivervolgers te blijven. De rest van de familie Rajchman werd opgesloten in het getto van Warschau. Zijn oudste zus Ratse werd vermoord in het getto van Lódz. Zijn tweede zus Rivke werd vergast in Treblinka. Wat er met zijn jongste zus Roeske, zijn broer Jitschok en zijn vader is gebeurd, zal hij nooit te weten komen. Rajchman zelf rolt van het ene in het andere vreselijke baantje om in Treblinka te kunnen overleven. In augustus 1943 werkt hij actief mee aan de opstand tegen de bewakers en kan hij ontsnappen. Door her en der onder te duiken redt hij zijn leven.

In die periode schreef hij over zijn verblijf in het vernietigingskamp en over het lot van zijn medegevangenen. De teksten behoren tot een bijzondere en beperkte soort geschriften van de holocaust: geschriften die opgesteld werden in de schaduw van de dood, toen de oorlog zelfs nog niet afgelopen was.

Objectief verslag

Toch klopt er iets niet met het boekje Een van de laatsten. Het unieke ooggetuigeverslag van een overlevende van Treblinka. De ondertitel luidt ‘Herinneringen van Jechiël Meir Rajchman (Henryk Romanowski)’. Rajchman schreef zijn memoires in het Yiddisch tijdens zijn verblijf in Warschau in 1944. In 1946 werden zijn aantekeningen herzien en vrijelijk aangevuld door de Joodse dichter Yad Vashem. Ongeveer 64 jaar na de feiten werd de tekst gepubliceerd en geredigeerd door de Franse uitgeverij Les Arènes. In hoeverre we hier nog met de oorspronkelijke tekst te maken hebben en niet met een opgeblazen historisch verzinsel, is moeilijk uit te maken.

Rajchman bewaarde de aantekeningen zorgvuldig toen hij zich eerst in Polen vestigde en dan naar Uruguay emigreerde. Hij gebruikte ze als getuigenis op het proces tegen de nazibeul John Demjanjuk in de Verenigde Staten en in Jeruzalem, maar al die tijd bleef zijn manuscript onuitgegeven. In hoeverre kunnen mensen meer dan een halve eeuw na de feiten een objectief verslag geven van hun wedervaren in een nazikamp?

Ongeloofwaardig historisch potje

Ongetwijfeld zijn hier één of meerdere redacteurs aan het werk geweest. Het boek staat vol aantoonbare onjuistheden en historische onwaarheden.

 Op pagina 85 lezen we: “In de laatste dagen van juni zijn de elf massagraven, waarin miljoenen mensen hebben gelegen, helemaal geruimd. De grond is geëgaliseerd en ingezaaid met lupine.” Iets verder, op pagina 113, schrijft Rajchman: “Ja, ik ben in leven gebleven en bevind me onder vrije mensen. Maar waartoe? Dat vraag ik me vaak af. Om de wereld te vertellen over de miljoenen omgebrachte, onschuldige slachtoffers, om te getuigen van het onschuldige bloed dat is vergoten door de moordenaars. Ja, ik ben in leven gebleven om te getuigen van dat grote slachthuis: Treblinka.” Rajchman heeft het inderdaad over het vernietigingskamp Treblinka, in het noordoosten van Polen, maar in werkelijkheid werden daar geen ‘miljoenen’ mensen vermoord, maar ‘slechts’ minimaal 700.000 en maximaal 900.000.

Er zijn weinig getuigenissen bewaard over hoe het er precies aan toeging in Treblinka. De getuigenis van Rajchman is dus uiterst belangrijk. Bekend is de discussie die hij voerde met zijn ex-medegevangene Wiernik over de capaciteit van de gaskamers. Wiernik telde een absurde 20 tot 25 mensen per vierkante meter. Rajchman beweerde dat er acht mensen per vierkante meter opgesloten werden in de gaskamers, wat ons nog altijd vrij veel lijkt. Een simpele berekening leert echter dat het aantal heel wat lager lag en dat er maximaal 750.000 slachtoffers gedood werden in Treblinka. Rajchman verhoogt dat sterftecijfer met ongeveer 100 procent. Waarschijnlijk had hij nobele bedoelingen toen hij zijn verslag neerschreef, maar de geschiedenis en zijn slechte geheugen maakten er een ongeloofwaardig historisch potje van.

Wantrouwen

Uitgeverijen proberen daarbij nog eens om met een sensationele cover, titel en ondertitel de aandacht van de lezers te wekken en dit boekje als dé waarheid over Treblinka te verkopen. De geschiedenis van de nazivernietigingskampen is meer gediend met betrouwbaarheid, discretie en uiterste omzichtigheid, vooral als het gaat om concrete cijfers. Het aandikken of verdoezelen van de waarheid leidt tot wantrouwen, ongeloof en in het ergste geval tot negationisme. Chil Rajchman is met ‘Een van de laatsten’ tegen wil en dank de Steven Spielberg geworden van Treblinka II.