Thursday, August 28, 2008

Le tout autre est tout autre*

Op de voorflap van ‘Als geen ander’, de debuutbundel van slamdichter Krijn Peter Hesselink had een cirkelvormige uitsparing moeten komen, waarin een zaadje. Met enige goede wil kon de lezer/koper het zaadje mits wat water en wat vruchtbare aarde laten uitkiemen tot een boom waarvan het wortelstelsel uit het boek zou groeien en het dure papier zou opvreten. Dat was een goed idee geweest! Het getuigt van een gezonde zelfrelativering van de dichter. Iets wat je zeker nodig hebt in het dichtersvak. Want, god? Wat betekent een dichtbundel nog? Een boekje meer of minder in de etalage. Wie maalt daar nog om?

uit: 'Le tout autre est tout autre', over 'Als geen ander' van Krijn Peter Hesselink, te lezen op Medium4You, http://www.medium4you.be/Le-tout-autre-est-tout-autre_6611.html en op Urban Mag, http://www.urbanmag.be/artikel/1367/le-tout-autre-est-tout-autre

Bundelpresentatie Hesselink op dinsdag 2 september 2008 in Perdu, Kloveniersburgwal 86, Amsterdam, 20:00-23:00 uur, gratis entree.

Saturday, August 23, 2008

God & Marx & Kant & Hiccups


Een compleet absurde en zeer vermakelijke passage uit het lange prozagedicht 'Moskva-Petuskji' van de Russische schrijver Venedikt Erofeev, de enige echte Russische Bukowski, waarin hij filosoferend over de hik eerst bij het an sich en für sich van Immanuel Kant terechtkomt, dan bij Marx en Engels, en tenslotte aan de hand van de hik het bestaan van God bewijst. TRANS-TSEN-DEN-TALNA!*

"Для того, чтобы начать ее исследование, надо, разумеется ее вызвать: или an sich (термин Иммануила Канта), то есть, вызвать ее в себе самом, или же вызвать ее в другом, но в собственных интересах, то есть, für sich. Термин Иммануила Канта. Лучше всего, конечно, и an sich, и für sich, а именно вот как: два часа подряд пейте что-нибудь крепкое, старку, или зверобой, или охотничью. Пейте большими стаканами, через полчаса по стакану, по возможности избегая всяких закусок. Если это кому-нибудь трудно, можно позволить себе минимум закуски, но самой неприхотливой: не очень свежий хлеб, кильку пряного посола, кильку простого посола, кильку в томате.

А потом - сделайте часовой перерыв. Ничего не ешьте, ничего не пейте, расслабьте мышцы и не напрягайтесь.

И вы убедитесь сами: к исходу этого часа она начнется. Когда вы икнете в первый раз, вас удивит внезапность ее начала; потом вас удивит неотвратимость второго раза, третьего раза, et cetera. Но если вы не дурак, скорее перестаньте удивляться и займитесь делом: записывайте на бумаге, в каких интервалах ваша икота удостаивает вас быть - в секундах, конечно:

Восемь - тринадцать - семь - три - восемнадцать.

Попробуйте, конечно, отыскать, если вы все-таки дурак, попытайтесь вывести какую-нибудь вздорную формулу, чтобы хоть как-то предсказать длительность следующего интервала. Пожалуйста. Жизнь все равно опрокинет все ваши телячьи построения:

Семнадцать - три - четыре - семнадцать - один - двадцать - три - четыре - семь - семь - семь - восемнадцать.

Говорят: вожди мирового пролетариата, Карл Маркс и Фридрих Энгельс тщательно изучили смену общественных формаций и на этом основании сумели многое предвидеть. Но тут они были бы бессильны предвидеть хоть самое малое. Вы вступили, по собственной прихоти, в сферу фатального - смиритесь и будьте терпеливы. Жизнь посрамит и вашу элементарную, и вашу высшую математику:

Тринадцать - пятнадцать - четыре - двенадцать - четыре - пять - двадцать восемь.

Не так ли в смене подъемов и падений, восторгов и бед каждого человека - нет ни малейшего намека на регулярность? Не так ли беспорядочно чередуются в жизни человечества его катастрофы? Закон - он выше всех нас. Икота - выше всякого закона. И как поразила вас недавно внезапность ее начала, так поразит вас ее конец, который вы, как смерть, не предскажете и не предотвратите:

Двадцать два - четырнадцать и все. И тишина.

И в этой тишине ваше сердце вам говорит: она неисследуема, а мы - беспомощны. Мы начисто лишены всякой свободы воли, мы во власти произвола, которому нет имени и спасения от которого - тоже нет.

Мы - дрожащие твари, а она - всесильна. Она, то есть божья десница, которая над всеми нами занесена и пред которой не хотят склонять головы только одни кретины и проходимцы. Он непостижим уму, а следовательно, он есть.

Итак, будьте совершенны, как совершенен отец ваш небесный."

uit: Venedikt Erofeev, 'Moskva-Petusjki', Vagrius, Moskva, 2002, ISBN: 5-264-00825-6.

*vertaling op eenvoudige aanvraag

Sunday, August 17, 2008

A metaphysical abyss



Kabakov's perception of Russia as a "negative lesson" to the world is similar to Chaadaev's. But it is tinged with even deeper despair because, over the century and a half since Chaadaev, this void that was then perceived only by a few refined minds has managed to grow into a terrible Eurasian abyss, whose edges are rimmed by a widening landslide. The adjacent European and Asian countries could all be sucked into it, without hope of ever extricating themselves. Russia has thus become the black hole of humanity. If emptiness in Europe were represented by a table-top, awaiting the serving of dishes on its surface, then in Russia someone is sitting under the table, constantly pulling off the table cloth, so that everything on the table is immediately thrown off and disappears into the void. Such is Kabakov's nightmarish and panic-stricken vision of his homeland: a metaphysical abyss.

"Russian Postmodernism: New Perspectives on Post-Soviet Culture", Mikhail Epstein, Aleksandr Genis, Slobodanka Vladiv-Glover, Berghahn Books, 1999, ISBN:1571810986, page 325.

Friday, August 01, 2008

Nog eens Nijhoff?


Dit zijn de daden van een uitgeverij, die ik soms zo onvoorspelbaar vind. Als ik een pakje van boekenverhandelaars Prometheus thuisbezorgd krijg, is er altijd een spannend moment. Het openscheuren van de kartonnen verpakking is een ritueel. Het is zaak om zo snel mogelijk te zien wat in het pakje zit. Dat kan fel tegenvallen. Hier bijvoorbeeld...

Groot was mijn verwondering om te vernemen dat Prometheus zonder enige duiding nog maar eens een bloemlezing van Martinus Nijhoff op de markt gooit. Vorige maand verscheen de tweede druk van de lijvige 'Verzamelde Gedichten' van Nijhoff, samengesteld en geannoteerd door Wiljan van den Akker. We zwoegden ons door de turf, lazen alle gedichten meerdere keren, zelfs de zeer slechte, en schreven uiteindelijk een artikeltje over het boekwerk ('Twist met mij twist niet met mate', eveneens op deze site). Deze maand verschijnt bij dezelfde uitgeverij nog een boekwerkje met gedichten van Nijhoff, een soort bloemlezing samengesteld door de Nederlandse jonge dichter Thomas Möhlmann.

Nu ja, ons saturatiepunt wat betreft Nijhoff, was al een tijdje bereikt. Wat is de zin hiervan? Wel, het doorleefde gezicht van Nijhoff op de kaft, de mooie titel van het boekje, de groene sticker met de prijs (dit is dus een goedkope uitgave!) en het nawoord van Thomas Möhlmann, waarin ik hoopte wat meer te zullen lezen over de invloed van de poëzie van Nijhoff op die van Möhlmann. Snel naar het nawoord dus. Möhlmann houdt het summier en anekdotisch. Een stuk persoonlijke geschiedenis lezen we over zijn eerste kennismaking met het werk van Nijhoff op jonge leeftijd en in verschillende stadia van zijn leven, hoe hij verglijdt van een interesse voor 'de sterk romantische beeldtaal en elegantie van De Wandelaar' naar 'een interesse voor de thematisering van het dichterlijke proces en het zoeken naar een zo menselijk mogelijke poëtische taal in Vormen en Nieuwe Gedichten'.

We krijgen een uitgebreide verantwoording waarom hij die en die gedichten koos. Een vluchtige blik in 'De Vloeibare Jongen', de bundel van Möhlmann, die een paar jaar geleden verscheen bij Prometheus, leert dat er zeker overeenkomsten zijn met Nijhoff: de zin voor herhaling, de muzikaliteit, de soberheid, de vervreemdende poëtische scènes,... Ik had liever gezien dat de auteur wat diepgaander ingegaan was op de poëtische aspecten die hem binden met Nijhoff of waarmee hij zich afzet tegen een al te grote invloed van het monstre sacré van de Nederlandse poëzie. Het is natuurlijk wel een handig boekje. De gedichten lezen makkelijker dan een volledig verzameld werk, waar je de goede gedichten moet ziften uit de minder goede. Maar ik begrijp niet goed waarom Prometheus zonder duidelijk project - tenzij commercieel! - een maand na de 'Verzamelde Gedichten' nogmaals voor de dag komt met een bloemlezing van Nijhoff. Te veel is nu eenmaal te veel! Ik hou het persoonlijk voorlopig liever bij de 'Verzamelde Gedichten'.

'Dit zijn de daden waar ik mens voor was', gedichten van Martinus Nijhoff, samengesteld door Thomas Möhlmann, Prometheus, 2008, ISBN: 978 90 446 0949 03.