Het denken is een dier dat je moet beheersen. In 'Zoo van het denken' beschrijft Peter Verhelst plastisch hoe hij het denken bij de lurven vat: "We grijpen het denken bij de heupen/en laten ons opnieuw in de dieren lopen/zoals de rode gevorkte tong/van de varaan in een hert." Ooit gaf hij de poëzie op. In 1997 verklaarde hij zich dood als ‘dichter’. Dat was iets te vroeg. In 2003 verscheen ‘Alaska’. "Verhelst poëtiseert de vernietiging", schreef criticus Jos Joosten. De aversie van Verhelst voor de dichtkunst werd ingeruild voor een gestileerd imago.In 2008 verscheen ‘Nieuwe sterrenbeelden’. De grijze omslag van ‘Alaska’ maakte plaats voor een reproductie van het schilderij ‘Paolo en Francesca’ van de Hollandse romantische schilder Ary Scheffer. De prent toont Dante en Vergilius, die het liefdespaar Paolo en Francesca ontmoeten tijdens hun gezamenlijke afdaling naar de hel. Het paar wordt betrapt op overspel, vermoord en naar de hel gestuurd. Voor eeuwig met elkaar verstrengeld worden ze in een continue wervelstorm meegesleurd zonder ooit tijd te krijgen om op adem te komen.
Wat een contrast met de flap van zijn nieuwe dichtbundel ‘Zoo van het denken’! Zwarte en witte tinten vervangen de kleuren hier. De foto op de omslag werd genomen door Johan Jacobs. We zien danser Wim Vandekeybus in een zeer dynamische pose zittend op de voorpoot van een (stervend?) paard dat de kop helemaal van hem afwendt. Vandekeybus ment het paard door de nek en de knie vast te houden, een vreemd beeld dat ondanks de verschillen toch veel gelijkenissen vertoont met het beeld van Paolo en Francesca. Verhelst heeft het voor de grote poses. De foto verwijst naar het gedicht ‘De paarden’ dat op zijn beurt verwijst naar het dansstuk ‘In spite of wishing and wanting’ van Vandekeybus, waarin dansers zich inbeelden dat ze paarden zijn. De dichter wordt danser. De danser wordt dichter. Dat wordt het duidelijkst in deze choreografie van beelden.
De gedichten in de bundel gaan allemaal over dieren. In de kafkaiaanse observaties van de eerste cyclus ‘Ladies and gentlemen, the zoo is burning’ kruipt hij achtereenvolgens in de gevlekte huid van een zwarte panter, een wapitihert, een java-aap, een sneeuwuil en zelfs het fabeldier de eenhoorn. In ‘Heraldiek’ verbindt hij op ingenieuze wijze details van schilderijen van Rogier van der Weyden met poëtische bespiegelingen over lang uitgestorven diersoorten zoals de caracara, sabeltandtijger, boninduif... In het erotisch geladen gedicht ‘Cheetahs’, dat onderverdeeld werd in een avond-, nacht- en daggedeelte, voert hij het spel verder op: katachtigen sluipen omzichtig om elkaar heen in wat op een paringspel lijkt: "twee cheetahs met uitgestrekte nek / alsof ze hun hoofd in diamanten hemel willen duwen / neusvleugels in de lucht, alsof alleen wij kunnen ruiken."
‘Nieuwe sterrenbeelden’ was een hyperromantische dichtbundel. De onmogelijke liefde werd er hypergestileerd weergegeven in weergaloze verzen. In ‘Zoo van het denken’ blijft geen spoor over van die romantiek. De gedichten zijn kil, messcherp en analytisch. Deze cyclus kan evengoed het logboek zijn van een reis naar de magnetische Zuidpool als een privétocht door het brein van Verhelst. Hersenhelften worden omhooggehouden als ijsklompen. "Huil niet/of je oogbollen bevriezen." bezweert hij zijn bemanningsleden. Gezichten die in een wak geduwd worden, krijgen een glazen hoofd. Iemand duwt zijn hoofd in de sneeuw en slaat sneeuwmaskers uit zijn achterhoofd. De cyclus eindigt met dit hopeloos verwrongen beeld: "We zitten tegenover elkaar geknield, voorhoofd tegen voorhoofd,/hand op elkaars hart, mond op mond en geslacht/onophoudelijk wrijvend in geslacht, alsof we denken/zo vuur te maken."
'Zoo van het denken' is zonder twijfel een ingenieuze en geniale dichtbundel. Soms moet je als lezer heel hard slikken. Vooral als je je vruchteloos een weg zoekt doorheen die overdaad aan kolkende beelden- en woordenvloeden. Kokhalzend snak je op de duur naar wat ademruimte en naar een gat in je verbeelding om alles wat Verhelst ons voorschotelt te kunnen bevatten. Het had soms wat soberder gemogen. Verhelst is op zijn best wanneer hij zijn denken beheerst. Uit ‘Adders van Palestina’ citeren we deze onovertroffen verzen: "Je komt op me zitten/met je rug naar me/toe,/je buigt achterover,/in je ruggengraat/buigt een adder mee:/." 'Nieuwe sterrenbeelden’ was een meesterwerk, deze bundel moet het wegens enkele zwakke passages doen met wat minder. Toch loont het de moeite om het boek eens ter hand te nemen, want 'Zoo van het denken' is de triomf van het denken van Peter Verhelst.
recensie op http://www.cuttingedge.be/books/reviews/302350-zoo-van-het-denken
Peter Verhelst, 'Zoo van het denken', Prometheus, 2011, ISBN 978 90 446 1757 3.
No comments:
Post a Comment