Arvo Pärt - 'Symphony no. 4 'Los Angeles''

Wat weet de gemiddelde Europeaan over Estland? Het landje maakte vroeger deel uit van de Sovjet-Unie, verzette zich hardnekkig tegen de bezetter en riep in 1991 de onafhankelijkheid uit. Het is het laatste Baltische land dat toetrad tot de Eurozone. De Esten zijn afstammelingen van het Vikingvolk en spreken een brabbeltaaltje. Wedden dat men niet eens de hoofdstad kent? Oh, Tallinn... Oké! En toch bracht deze kille Europese uithoek één van de grootste componisten van de twintigste eeuw voort. De bekendste inwoner van Estland heet Arvo Pärt.

Pärt was al tijdens de Sovjetperiode een dwarsligger. Zijn serialisme joeg de Russen de gordijnen in. Toen atheïsme het officiële credo was van het Kremlin, componeerde hij semireligieuze werken. Zonder een politiek standpunt in te nemen, joeg hij de officiële instanties tegen zich in het harnas. Maar wat konden ze doen? Pärt maakte contemplatieve muziek, die de grijze realiteit van het communisme overstijgt zonder zich er fysiek tegen te verzetten. Pärt was één van de eerste componisten van het Oostblok die een enorm succes kende in het Westen. ‘Fratres’, ‘Für Alina’, ‘Tabula rasa’, ‘Stabat mater’ en ‘Miserere’ zijn in ons geheugen gegrift.

De 75-jarige Pärt verloor zijn streken niet. Zijn vierde symfonie is een protestgebaar tegen Poetin. Hij droeg het werk op aan de Russische oligarch Mikhail B. Khodorkovsky, die door Poetin in 2005 gevangen gezet werd in een Siberische gevangenis nadat hij schuldig bevonden werd aan belastingontduiking en fraude. Waarom een componist als Pärt zijn symfonie opdraagt aan zo’n personage is ons niet duidelijk. Iedereen weet dat de situatie in Rusland maffia tegen maffia is. Wie is erger? Noch Poetin noch de dubieuze Khodorkovsky, ooit één van de rijkste mannen van Rusland, kunnen op onze sympathie rekenen.

38 jaar geleden was het dat Pärt nog een symfonie creëerde. De eerste beweging van de engelensymfonie begint als een typische Pärt-compositie met tintinnabuli en klokkengelui. Na enkele minuten relatieve stilte zwelt de compositie aan tot een echte symfonische puree, inclusief paukenslagen. Pas in de laatste beweging herkennen we de voor Pärt zo kenmerkende korte glissandobewegingen. De geluidskwaliteit is uitstekend, de korte symfonie werd zeer mooi uitgegeven door ECM, maar als geheel kan het werk ons niet in bekoring brengen. Pärts mystieke muziek leent zich niet voor de grootse gebaren van een symfonisch orkest. Hoe graag we hem ook zien, zijn vierde symfonie haalt niet het niveau van zijn vroegere oeuvre.

Arvo Pärt, Symphony no. 4 'Los Angeles' verscheen op ECM, www.ecmrecords.com